Artma, arıtma, temizlik vb. anlamlara gelen zekât, İslam’ın beş şartından biridir. Kur’an’da belirtilen sınıflara sarf edilmek üzere dinen zengin sayılan yani zenginlik ölçüsü kabul edilen miktarda (nisab) malı bulunan Müslümanların malından verdikleri belirli payı ifade eder.
Zekât ergenlik çağına erişmiş, hür ve aklî yeterliliği olan Müslümanlara farzdır. Zekâtı verilecek malın üzerinden bir yıl geçmiş olmasının yanı sıra bir yıllık borçtan ve aslî ihtiyaçlardan (havaic-i asliye) fazla olması gerekmektedir.
Asgari zenginlik ölçüsü olan nisap miktarı; altında 80,18 gr veya bunun tutarında para veyahut ticaret malı, gümüşte 595 gr, devede 5, büyükbaşta 30, küçükbaşta 40 adettir. Zekât hesaplaması yaparken mevcut borçlar düşüldükten sonra kalan mal üzerinden zekât oranı hesaplanmaktadır. (Kızılay Zekât hesaplama aracı ile vermeniz gereken zekâtınızı hesaplayabilirsiniz.)
Zekâtın verileceği kimseler Kur’an-ı Kerim’de belirtilmiştir. Bunlar; fakirler, miskinler, zekât toplamakla görevlendirilen memurlar, kalpleri İslam’a ısındırılmak istenen kimseler (müellefe-i kulûb), esaretten kurtulacaklar, borçlular, Allah yolunda cihat edenler ve yolda kalmış olanlardır. Bununla birlikte zekât verebilecek durumda olanlara, birinci derece akrabalara (anne, baba, büyükanne, büyükbaba, çocuklara, torunlara vb.) zekât verilmesi uygun değildir. Ayrıca karı kocalar da birbirlerine zekât veremez.
Zekât verecek kişinin asli ihtiyaçlarını karşılayacak miktardan fazla mala sahip olması gerekir. Barınma, giyecek ve yiyecek gibi hayatın güvenli ve sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için gerekli olan asli ihtiyaçlarını temin etmek üzere yazılı veya sözlü bir taahhüde giren kişilerin de zekât vermesi gerekmez.
Zekât ile sosyal denge korunur, toplumsal yardımlaşma ve dayanışma ruhu diri tutulur, infak kültürü gelişir ve yaygınlaşır, toplumsal iletişim güçlenir, böylelikle huzur ve güven ortamı oluşur.
KIZILAY ve ZEKÂT
Türkiye’nin en köklü insani yardım kurumu, kara gün dostu Kızılay insan ıstırabını dindirmek ve insan onurunu korumak için farklı alanlarda çalışmalar yürütmektedir. Kızılay bu çalışmalarının büyük bir kısmını bağışçılarından gelen ayni ve nakdî desteklerle finanse etmektedir. Afet, göç, sosyal hizmet, eğitim başta olmak üzere Kızılay’ın yardım ulaştırdığı kitle zekât verilebilir kişiler durumundadır.
Kızılay’ın faaliyetlerine yön veren temel stratejik belge olan 2021-2030 Stratejik Planı’nın ana hedeflerinden birisi “Toplumsal Dayanıklılık” başlığı altında “Yoksulluk ve Açlıkla Mücadele” olarak belirlenmiştir. Bu başlık altında yer alan alt hedeflerden biri de Kızılay zekât müessesesini oluşturmak ve yürütmektir. Zira “Yoksulluk Ve Açlıkla Mücadele” hedefinin ve özellikle “Toplumsal Güçlendirme ve Bölgesel Şenlendirme Programı” ile “Ekonomik Güçlendirme Programı” alt hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için finansal kaynak temini kritik önemdedir. Bu bağlamda “Yoksulluk Ve Açlıkla Mücadele” hedefinin, dünya çapında gelir ve servet eşitsizliğine karşı çözümlerin oldukça azaldığı günümüz ortamında Türk Kızılay 2030 hedeflerinden birisi olan toplumsal dayanıklılığa ulaşma noktasında çok önemli bir yeri vardır. Ayrıca “Toplumsal Dayanıklılık” başlığı altında yer alan göç, afet, eğitim alanındaki diğer hedefler de doğrudan zekât çalışmaları ile ilgilidir.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulunun 27.06.2014 tarih ve 510 sayılı fetvasında; “Türk Kızılay’ın zekât hesabına yatırılan paraların; Müslüman toplulukların bulunduğu ülkelerde meydana gelen tabii afet, savaş ve iç karışıklıklar yüzünden mağdur olan kimselerin temizlik, barınma, giyim ve benzeri ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ayni olarak verilmesinde dinen bir sakınca olmadığı” belirtilmiştir.
Yapılan sosyal incelemeler neticesinde geliri asgari ücretin altında kalan, temel ihtiyaçlarını karşılayamadığı resmî olarak belirlenen dezavantajlı bireylere (yaşlılar, kadınlar, engelliler, kronik hastalar, mülteciler, afetzedeler, evsizler, yetim ve öksüzler, öğrenciler, sokakta yaşayanlar, sosyal dışlanmaya maruz kalan bireyler vs.) zekât yardımları yapılmaktadır.
Zekât yardımları ayni ve nakdî olarak tek seferde veya düzenli bir şekilde; asgari geçim desteği, gıda yardımı, doğum yardımı, giyim yardımı, acil afet yardımı, barınma yardımı, eğitim yardımı, sağlık yardımı şeklinde yapılmaktadır. bk. Türk Kızılay Bağış Politikası
